Đoán ý người khác

Tôi có vài người bạn, họ vẫn thường tự hào mình là người thông minh, luôn đoán biết được ý định hay suy nghĩ của người khác và cho đó là điều tâm đắc của mình. Tôi thì ngược lại, cho bao giờ cho đó là điều hay cả.
Ngẫm chuyện xưa, người ta bảo "Ở bên cạnh vua như chơi với cọp". Nghĩa là càng thân tín với vua bao nhiêu, thì lại càng mang theo hiểm nguy bấy nhiêu. Có người bảo do tính khí vua thất thường nên khó đoán. Nhưng thật ra, nguyên nhân chính là do họ quá hiểu ý vua, đoán trước ý vua. Từ chỗ hiểu ý vua, họ lại có những hành động vượt mặt vua, làm trước cả vua, nói ra ý vua trước khi vua nói. Sẽ chẳng là gì nếu chỉ là một vài lần với những lời nói làm đẹp lòng hoàng đế. Thế nhưng, khi những sự việc lặp đi lặp lại, mọi hành động suy nghĩ đều bị đoán trước, mọi ý tưởng đều bị phơi bày, mọi suy tính đều bị thấu đáo thì ông vua nào chịu được. Bậc đế vương cũng phải có cái uy, cái hơn người, khác người, chứ sao có thể để người khác nắm bắt. Lại thêm vài lần bị vượt mặt, vua nổi giận trừng phạt nghiêm khắc, cũng là trừ đi cái hoạ ở bên mình. Chỉ những ai thông minh, biết thoái, biết tiến hợp lý, biết kiềm chế và ẩn mình giả khờ như Giả Hủ thì mới mong giữ được mạng sống mà vẫn cạnh vua. Đó là cái hay của bậc tài trí hơn người trong việc xử thế.
Lại nói, cũng có những kẻ liều lĩnh đoán ý vua mà mang hoạ vào thân do cứ tưởng mình đã hiểu được bậc cửu ngũ. Cứ tưởng vua là người hào hoa, phong nhã, mê cầm kì thi hoạ mà chẳng biết vua còn lo cả chuyện trị nước, chăn dân hơn cả thưởng hoa. Lại cứ tưởng vua sống trên ngôi son, chỉ thích nghe khen ngợi mà không biết vua muốn nghe những lời chân thật hơn. Thế nên mới có chuyện vua không muốn vi hành nhưng cả triều đình đều ủng hộ vua dạo thú Giang Nam dẫn đến vua phẫn nộ, tức không nên lời.
Chuyện xưa thế, nay ra sao? Chẳng cần phải là vua nhưng chắc chắn không ai thích "được" (hay "bị") người khác đoán ý mình. Nguyên nhân có lẽ xuất phát từ một cơ sở tâm lý đơn giản. Tâm lý con người được chia làm 4 phần: phần công khai (tôi biết, mọi người biết), phần bí mật (tôi biết, mọi người không biết), phần mù (tôi không biết, mọi người biết) và phần tôi và mọi người đều không biết. Nhìn chung, mọi người đều phát triển tâm lý theo hướng tăng phần công khai và giảm các phần còn lại. Thế nhưng, dù thế nào đi chăng nữa, ai cũng muốn giữ lại phần bí mật dù là nhỏ bé cho riêng mình. Đó là chỗ duy nhất để thể hiện cái tôi, cái cá tính của mình.
Thật bực mình khi bạn định nói gì đó mà đã có người khác nói trước bạn và bảo rằng: "Biết ngay mà!"! Thật bực mình khi bạn có một lí do riêng cho một hành động nào đó nhưng y như rằng, người bạn của bạn biết ngay lí do đó và nói cho bạn biết! Thế nghĩa là, bạn chẳng có chút gì là riêng tư, bí mật. Mọi hành động của bạn đều bị đoán trước, mọi suy nghĩ của bạn đều bị tiết lộ. Chẳng còn bất ngờ, chẳng còn sự riêng tư. Sự tôn nghiêm bị đánh mất bởi bạn chẳng có gì để người khác kính phục (đến những gì riêng nhất của bạn còn bị nắm thóp thì bạn là cái thá gì?) Và rồi mọi người sẽ cười ồ lên khi bạn làm một điều mà họ đã đoán sẵn nãy giờ.
Kinh khủng hơn là sự đoán ý ấy lại dẫn đến một sai lầm. Lúc đó, cảm giác bực bội sẽ tăng lên gấp bội. Thật khủng khiếp! Dĩ nhiên, bạn vẫn có thể mỉm cười vì có một ai đó thật hiểu mình và xem đó như những phút giây thư giãn của bạn bè nhưng tin tôi đi, điều đó kéo dài sẽ không tốt đâu. Đến những cặp vợ chồng còn dành cho nhau những góc riêng và không cố nắm hết toàn bộ ý của người khác.
Có nhiều người vẫn thích đoán ý người khác và cho đó là niềm vui thì hãy nhớ rằng: "Người thông minh là người không cố biết hết về một người khác."
-------------------------
Câu nói tuần này: Nhấn vào chữ phản hồi để comment.